Informacje podstawowe

Garść podstawowych informacji o Ochotnicy

OCHOTNICA to wieś gminna w powiecie nowotarskim w Gorcach pomiędzy pasmem Lubania a grzbietem Gorca i Tworogów, położona nad rzeką Ochotnicą, będącą lewym dopływem Dunajca. Ochotnica, dzieląca się na Dolną i Górną, liczy sobie ok. 6 tysięcy mieszkańców i jest najdłuższą (ponad 38 km wraz z przysiółkami) oraz jedną z największych wsi w Polsce. Położona w sercu Gorców Ochotnica Górna łączy liczne przysiółki wciśnięte w doliny potoków: Furcówki, Forędówki (źródłowe potoki rzeki Ochotnicy), Jaszcza i Jamnego lub rozsiane wysoko na gorczańskich stokach. Głębokie, wąskie doliny i duże różnice wysokości nadają tej części Karpat niepowtarzalny krajobraz. Stoki gór są gęsto zalesione, jednak w sąsiedztwie wierzchowin znajdują się liczne polany pasterskie. Ze względu na stromizny, ubogie gleby brunatne i trudne warunki klimatyczne, użytki rolne (najczęściej pastwiska) znajdują się blisko dna dolin, które są jedynymi osiami komunikacyjnymi. Przez siodło Przełęczy Knurowskiej przechodzi droga, stanowiąca inżynierski i krajobrazowy unikat w skali całych Beskidów.

Ochotnica jest jednym z najbardziej atrakcyjnych turystycznie terenów na całym Podhalu. Oferuje niezwykłe spotkania z naturą i historią na dobrze wyznakowanych szlakach. Otoczenie wsi to ogromny teatr krajobrazowy, będący też historycznym zapisem pradawnej gospodarki wołoskiej. Rozległe polany w masywie Wierchu Babieńca, Magurek, Przechyby, Rokitowca, Wierchu Znaki i Skalistego Gronika, powstałe w wyniku kilkusetletniej działalności pasterskiej to równocześnie jedne z najwspanialszych punktów widokowych na Tatry i Beskidy. Miejsca te łączy przygotowywany Szlak Kultury Wołoskiej. Na polanach spotkać można jeszcze unikatowe szałasy (koliby) pasterskie oraz relikty zabudowy polaniarskiej (samotniczych zagród siedliskowych, związanych z całoroczną gospodarką rolną). Najcenniejszy z nich to Kurtynowa Koliba z roku 1839 r., będąca najstarszym zachowanym zabytkiem drewnianego budownictwa gospodarskiego w Gorcach. Podczas wojny, zimą 1944/45 koliba była kwaterą partyzantów kapitana „Lamparta”, a w roku 1946 antykomunistycznego oddziału mjr. Józef Kurasia „Ognia”.

Klasyczną, wołoską formę ma też szałas Królczyków pod Magurką z lat 80. XIX w.

Obok szałasu przebiega ścieżka edukacyjna Gorczańskiego Parku Narodowego, prowadząca na przełęcz Pańska Przechybka, gdzie 18 grudnia 1944 r. rozbił się ciężki amerykański bombowiec B-24J Liberator o nazwie własnej „California Rocket”. O tym wydarzeniu przypomina niewielki pomnik, w kształcie przedniej sekcji kadłuba bombowca, ustawiony dokładnie w miejscu katastrofy oraz ekspozycja pt. „Lotnicze Ślady w Gorcach”, zlokalizowana w Wiejskim Ośrodku Kultury w Ochotnicy Górnej. Tamże znajduje się, ciągle rozbudowywana, ekspozycja etnograficzna. W dolinach Jamnego i Jaszczego spotkać można stylowe chałupy z 2 połowy XIX w. (między innymi w osiedlu Zagroniówka) oraz malownicze, drewniane domy, głównie z okresu międzywojennego, budowane już z myślą o letnikach, nawiązujące do tzw. „Stylu Zakopiańskiego”.

W Ochotnicy Dolnej najważniejszym zabytkiem jest kościół parafialny p.w. Znalezienia św. Krzyża (poprzedni drewniany z 1556r. spłonął w r. 1813) wzniesiony w roku 1816 i dwukrotnie przebudowywany (ostatnio w 1930 r.). Cenne wyposażenie otoczonej lipowym starodrzewem świątyni, jak barokowe ołtarze, ambona i dwa dzwony, pochodzi ze skasowanego kościoła i klasztoru franciszkanów w Starym Sącz, a zostało zakupione przez mieszkańca Ochotnicy Karola Ochotnickiego. W barokowym głównym ołtarzu z XVII w. zobaczyć można piękny rzeźbiony krucyfiks, a w ołtarzu bocznym – obraz św. Franciszka. Strop i ściany kościoła pokrywa figuralna polichromia z II poł. XIX w., odnowiona w 1950 r. przez Pawła Mitkę.

W czasie wojny kościół stanowił punkt kontaktowy i tajny magazyn zaopatrzenia partyzantów AK.

Cennymi zabytkami sztuki ludowej oraz zapisem miejscowej tradycji są kapliczki, połączone niegdyś specyficznym systemem ścieżek pielgrzymich, biegnących niezależnie od głównych gościńców. Ochotnicę Górną łączy z Knurowem dawna austro-węgierska, wojskowa droga górska, tzw. „Droga Knurowska”, zbudowana w latach 1907-1911, z kamiennym, łukowym mostem na Bartosówce, licznymi przepustami i mijalniami. Jest to cenny zabytek sztuki inżynierskiej. Odcinek drogi, wyremontowany dzięki środkom Unii Europejskiej, posiada własne oznaczenia i opisy turystyczne, podobnie jak ścieżki edukacyjne Gorczańskiego Parku Narodowego oraz szlaki turystyki kulturowej: Papieski, Historii Lotnictwa oraz Historii Fortyfikacji.

W całej wsi zachowało się wiele zabytkowych domów, kolib, pasterskich stodół, piwnic, kuźni i spichlerzyków. Z powodu rozległości wsi, zaznaczyły się znaczne różnice gospodarcze i kulturowe między Ochotnicą Dolną i Górną. Ochotnica Dolna skłaniała się ku sądeckiemu folklorowi (tzw. Lachom) oraz Zagórzanom, natomiast Ochotnica Górna bardziej ku folklorowi Podhala.