Pochodzenie Wołochów

Pomimo ponad 150 lat badań geneza tego ludu stanowi problem złożony i kontrowersyjny i nie doczekała się do dziś ostatecznego wyjaśnienia. Współcześnie istnieją dwie, sporne teorie dotyczące pochodzenia Wołochów:

1. Hipoteza dako-rumuńska Hipoteza ta była forsowana w XIX wieku przez historyków rumuńskich, którzy uważali Wołochów za ludność autochtoniczną i w prostej linii przodków narodu rumuńskiego. W myśl tej hipotezy Wołosi stanowili grupy Daków zromanizowanych przez ponad 150 lat okupacji rzymskiej (106 – 271 r. n.e.), które po ewakuacji Rzymian w 271 r. schroniły się w Karpatach Południowych przed najazdem Gotów i Alamanów, skąd  rozprzestrzenili się zarówno na Bałkany, jak i w Karpaty północne. Przeciwko tej hipotezie świadczą jednak: brak przez ponad siedem wieków (do X wieku) wzmianek o większych grupach ludności romańskiej na terenie Karpat Południowych. Według źródeł historycznych ludność romańska zamieszkująca Dację została ewakuowana wraz z rzymskimi załogami wojskowymi. Badania lingwistyczne, wskazują także na brak kontinuum dako-wołosko-rumuńskiego, poświadczają one za to wyraźne związki języka rumuńskiego z językiem albańskim (iliryjskim), co pośrednio wskazuje na silne wpływy od południa.

2. Hipoteza południowo-bałkańska Hipoteza ta zakłada, że Wołosi pochodzą ze romanizowanej ludności trackiej, iliryjskiej i dackiej zamieszkującej południową część Bałkanów (Macedonia, Bułgaria, Serbia).    Trakowie i Ilirowie byli starożytnymi ludami indoeuropejskimi, które od epoki brązu zamieszkiwały Półwysep Bałkański (tereny na południe od Dunaju; ryc. 1). Po zajęciu tych terenów przez Rzym rozpoczął się długotrwały proces romanizacji (latynizacji) i asymilacji tych ludów z Rzymem (ryc. 2), który doprowadził do powstania języka (dialektu) wołoskiego.

Dakowie trafili na Bałkany po podboju Dacji przez Trajana w 106 r. n.e. i po ewakuacji tejże prowincji w 271 r. ludność wołoska, trudniąca się górskim pasterstwem, podczas ekspansji Słowian na Bałkany w VI i VII wieku została częściowo wyparta na tereny górskie północnej Macedonii oraz zasymilowała się ze Słowianami i Awarami, prowadząc wspólną ekspansję w kierunku zachodnim (Chorwacja, Słowenia, Austria?) i północnym. Bliska współpraca Wołochów ze Słowianami pozwoliła na znaczne rozprzestrzenienie się plemion wołoskich podczas wędrówek ludów oraz liczne słowiańskie zapożyczenia językowe. Dane historyczne zaświadczają, że Wołosi byli obecni na terenie Bałkanów (Grecja, Bułgaria, Macedonia) przed ekspansją Słowian i wraz z Trakami i Ilirami zajmowali się wysokogórskim pasterstwem. Po podbiciu tych terenów przez Słowian wraz z pasterzami albańskimi musieli składać daniny słowiańskiej starszyźnie. Podobnie rzecz miała się na terytorium Węgier, gdzie ludy madziarskie przechodząc ze wschodu przez Karpaty w IX w., wyparły wcześniej mieszkających tam Słowian i Wołochów. Reliktem tych najstarszych bałkańskich grup wołoskich są współcześni Aromanie, Maglenoromanie, Istroromanie i Karakaczanie zamieszkujący południowe Bałkany.

Z terytorium południowych Bałkanów pochodzą także najstarsze pisemne wzmianki o Wołochach, które znajdujemy w źródłach bizantyńskich. W VIII wieku kroniki odnotowały w Macedonii Egejskiej miejscowość Vlahorihini, zaś w latach 976 – 980 n.e. sam lud, żyjący na terenach dzisiejszego pogranicza grecko-macedońsko-albańskiego. Znajdujemy tam informację, że w roku 976 między Jeziorem Prespa (współczesna Macedonia) a miastem Kastoria (współczesna Grecja) wędrowni Wołosi zabili Dawida – najstarszego syna feudała macedońskiego.

Źródło: Piotr Kłapyta „Wołosi – nomadzi Bałkanów i ich rola w kolonizacji łuku Karpat” www.porozumieniekarpackie.pl

Migracje Wołoskie

W XII wieku Wołosi utworzyli wraz z Bułgarami Drugie Państwo Bułgarskie nazywane Imperium Bułgarów i Wołochów z własnym królem tytułującym się Imperatores Bulgarorum et Blachorum. Wołosi pełnili tam istotną rolę gospodarczą, dostarczając produktów z prowadzonej hodowli owiec (sery, mleko, skóry). Trudnili się transhumancyjnym pasterstwem polegającym na całorocznym wypasie nawet wielotysięcznych stad i cyklicznych wędrówkach pomiędzy letnimi pastwiskami wysokogórskimi (hale, połoniny) a zimowymi terenami wypasowymi położonymi na nizinach, wybrzeżach, bądź w kotlinach podgórskich.

W późniejszym okresie, po przegranej wojnie Bułgarów i Wołochów z Cesarzem bizantyjskim w 1186 r. Wołosi zostali zepchnięci na północ od Dunaju i na południe od Karpat na terytorium nizinnej Wołoszczyzny i Mołdawii (współczesna Rumunia), gdzie w procesje asymilacji z zastanymi tam ludami (Słowianami, resztkami Geto-Daków) dali początek narodowi rumuńskiemu.

Czynnikiem, który najprawdopodobniej stymulował dalszą ekspansję Wołochów na północ i zachód była presja spowodowana stopniowym zajmowaniem Bałkanów przez Turków. Podbój osmański spowodował upadek państewek wołoskich i skłonił część klanów wołoskich do wędrówki i osiedlania się na górskich terenach Karpat. Sprzyjała temu także polityka osadnicza Węgier, których terytorium rozciągało się na północ od grzbietu Karpat Południowych (Siedmiogród), aż po współczesną Słowację (Górne Węgry; ryc.3.). Pierwsze wzmianki o pobycie Wołochów na terytorium węgierskiego Siedmiogrodu (Transylwanii) pochodzą z lat 1222 – 1224 i dotyczą rejonu Kotliny Fogaraskiej na wschód od Sibiu, które nazywano „terra Blachorum” – ziemia Wołochów. Osiedli tam pasterze byli zobowiązani płacić królowi węgierskiemu daninę (tzw. pięćdziesiątnicę) w postaci owcy z jagnięciem i drugiej jałowej od każdych 50 sztuk wypasanego stada.

Kolonizacja wołoska odegrała decydującą rolę w zasiedleniu słabo zaludnionego w XIII i XIV w. górskiego regionu Maramuresz w północnej Rumunii który, wespół z Mołdawią odegrał ważną rolę w wołoskiej kolonizacji dalszych części Karpat. Z tych ziem bowiem pochodzili głownie koloniści zasiedlający tereny Zakarpacia i części Rusi Halickiej (ryc. 3). W Karpatach północnych prąd osadnictwa wołoskiego był rozproszony i stosunkowo nieliczny, co spowodowało całkowite zasymilowanie z ludnością ruską, polską, i słowacką. Migracja osadników z południa miała etnicznie najsilniejszy charakter wołoski tylko w swej pierwszej fazie, do czasu wchłonięcia elementu ruskiego. Rutenizacja Wołochów miała miejsce co najmniej od XIV w. nad Górną Cisą (Maramuresz/Zakarpacie), gdzie nastąpiło silniejsze wymieszanie się ludności ruskiej z Rusi Halickiej z ludnością wołoską.

Główna fala migracji wołoskiej  w. z niewyjaśnionych do dziś przyczyn rozpoczęła się kolejna, wielka migracja Wołochów na zachód. W XIII wieku założyli kilka księstw naddunajskich, jednak szybko popadli pod zwierzchnictwo tureckie. Inne grupy trafiły na Węgry i dzisiejszą Słowację, aż fala migracji wołoskiej trafiła na ziemie Królestwa Polskiego.

Na podstawie: Piotr Kłapyta „Wołosi – nomadzi Bałkanów i ich rola w kolonizacji łuku Karpat” www.porozumieniekarpackie.pl

Wołosi w Królestwie Polskim

Pierwsze informacje o pojawieniu się Wołochów na ziemiach polskich pochodzą z XIV wieku (choć istnieją przypuszczenia, że pojedyncze grupy wołoskie docierały na nasze ziemie już znacznie wcześniej bo już w XIII bądź nawet XII wieku). Po przyłączeniu Rusi Halickiej do Polski przez Kazimierza Wielkiego w 1340 r. na nowo pozyskanych ziemiach król nadawał przywileje osadnicze rycerstwu wołoskiemu, które zasłużyło się w walkach o Ruś. Pierwszy przywilej lokacyjny na prawie wołoskim wydano w r. 1377 na Hodle Pole. Od tego momentu zaczęło się mnożyć na Rusi Czerwonej od wsi lokowanych na prawie wołoskim, których specyfika różniła się zasadniczo od wsi lokowanych na prawach polskim, niemieckim i ruskim.

Kolejni władcy Polski z dynastii Jagiellonów sprzyjali takiej polityce osiedleńczej, nadając kniaziom i rycerstwu wołoskiemu tereny w rejonie Sambora, Drohobycza, Stryja, Kałusza i Rożniatowa, a także górskie terytoria Karpat Wschodnich, dając początek późniejszej Tucholszczyźnie i Bojkowszczyźnie.

Jednak Ci Wołosi, którzy dotarli na ziemie polskie nie byli już tym samym ludem który opuszczał Bałkany. Po przybyciu w Karpaty ludność wołoska swym zwyczajem latem wypasała stada w górach, zaś zimą schodziła na tereny podgórskie, gdzie od wieków żyła rolnicza ludność ruska, która podobnie jak Wołosi wyznawała prawosławie. Stąd też przybysze bardzo szybko ulegli asymilacji, wnosząc jednocześnie szereg norm i form gospodarczych charakterystycznych dla życia pasterskiego, a wykształconych przez nich jeszcze na Bałkanach. Nastąpiło więc naturalne połączenie się dwóch typów gospodarki, jak w tyglu stopiła się w jedno rolnicza kultura ruskich autochtonów z umiejętnościami pasterskimi Wołochów. Wołosi przejęli osiadły tryb życia i rolnictwo, język i religię, zachowali jednak rozbudowaną hodowlę i sezonowe wędrówki ze stadami, wiedzę weterynaryjną, nomenklaturę, magię hodowlaną itd. Dzięki temu było możliwe wykorzystanie i zagospodarowanie położonych wyżej terenów przy jednoczesnym utrzymaniu zaplecza na nizinach, gdzie gromadzono paszę pozwalająca na wykarmienie zwierząt w zimie.

Równolegle z zakładaniem nowych osad bądź dosiedlaniem już istniejących, miała miejsce swobodna, skierowana na zachód (wzdłuż łuku Karpat) migracja wędrownych grup Wołochów-pasterzy, którzy wypasając swoje stada prowadzili na wpół nomadyczny tryb życia. Grupy takich wędrownych pasterzy dotarły w 1373 r. w rejon Pogórza Karpackiego, gdzie w rejonie Dynowa nad Sanem wzmiankowana jest osada Wolosze. W 1395 r. grupa Wołochów weszła do Nowego Sącza podczas zjazdu królewskiego, na którym byli obecni królowa Jadwiga z Władysławem Jagiełłą, książę Witold oraz król węgierski Zygmunt Luksemburczyk.

W roku 1406 grupa wędrownych Wołochów miała napaść na Stary Sącz. O zdarzeniu tym pisze Jan Długosz, zamieszczając też opis samych napastników. Wg niego napastnikami byli ludzie „określani jako Valachorum seu Volscorum natio”. Cechami przypisywanymi owej nacji przez dziejopisa był gwałtowny styl życia, barbarzyńskie obyczaje, utrzymywanie się z pasterstwa (…) a także zamieszkiwanie w górach”. Siedziby Wołochów w XIV i XV wieku lokalizowano w niedostępnych, górzystych regionach pogranicza polsko-węgierskiego, „…kiedy indziej znów w lasach i na połoninach ruskich (…) mimo, że liczne grupy wołoskie już w końcu XIV w. przekroczyły Dniestr, sięgając aż do ziemi chełmskiej”.

Pod koniec XV wieku wędrowni pasterze-nomadzi dotarli w rejon Wadowic i na Żywiecczyznę. W Beskidzie Śląskim kończy się ich dalsza wędrówka na zachód. Kraj jest już bowiem na tyle gęsto zaludniony a rolnictwo na tyle rozwinięte, że nie ma tam miejsca dla hodowli opartej w dużej mierze na pasterstwie. Najdalej na zachód położonym i jednocześnie najpóźniej zajętym przez osadnictwo wołoskie terenem Karpat jest Wołoszczyzna Morawska (Valašsko). Region ten położony jest na terytorium czeskich Moraw na pograniczu ze Śląskiem i Słowacją. Obejmuje on górskie dorzecza Wsetyńskiej i Rożnowskiej Beczwy oraz karpackie pasma Gór Wsetyńskich (Vsetinské Vrchy), Jaworników (Javorniky) i zachodniej części Beskidu Śląsko-Morawskiego (Morawsko-slezské Beskydy). Kolonizacja wołoska miała tu miejsce od połowy XVI i w XVII w. i odbywała się głównie w oparciu o migrację z terenów pobliskiego Śląska Cieszyńskiego.

W 1413 roku nieliczna, ośmioosobowa grupa wędrownych pasterzy pod przywództwem Dawida Wołocha przybyła w Gorce i założyła Ochotnicę.

Źródło: Piotr Kłapyta „Wołosi – nomadzi Bałkanów i ich rola w kolonizacji łuku Karpat” www.porozumieniekarpackie.pl

Wołosi w Gorcach i Ochotnicy

Na terenie zarówno Gorców, jak i dzisiejszej Ochotnicy Wołosi musieli pojawić się na przełomie XIV i XV wieku. Wówczas istniały już tutaj typowo rolnicze wsie, położone w dolinach rzek otaczających dzisiejsze Gorce. Środek tego obszaru, jako mało sprzyjający działalności rolniczej, pozostawał niezagospodarowany. W odróżnieniu od typowego dla terenów nizinnych rolnictwa, kolonizacja wołoska miała przede wszystkim charakter pasterski, zaś produkcja typowo rolna miała tylko znaczenie uboczne, uzupełniające. Dzięki temu pasterze wykorzystywali gospodarczo tereny górskie, a nawet wysokogórskie, dotychczas w ogóle niezasiedlone albo nawet opuszczone przez poprzednich osadników – tam, gdzie kolonizacja typowo rolnicza okazała się bezskuteczna. Wypasali (przynajmniej początkowo) swe „bydło wołoskie” (owce, kozy) głównie po lasach, które wówczas nie były w jakikolwiek inny sposób wykorzystywane gospodarczo. Ponieważ prowadziło to do generowania przez nie dochodów, kolonizację wołoską popierali królowie Węgier i Polski oraz lokalni właściciele ziemscy.

Należy jednak pamiętać, że kolonizacja wołoska często polegała nie na zakładaniu osad na tzw. surowym korzeniu, lecz na przenoszeniu istniejących już, starszych miejscowości na prawo wołoskie. Dotyczyło to zwłaszcza terenów podgórskich, gdzie niskiej jakości gleby oraz surowy klimat prowadził do gospodarczego podupadania miejscowości powstałych na fali XIII-wiecznej fali osadniczej. Najprawdopodobniej tak właśnie było w przypadku Ochotnicy, której zalążek musiał już istnieć przed osadzeniem tu pierwszych Wołochów.

Było to rozwiązanie pozwalające zapanować nad przybyszami, wmontować ich w istniejące struktury społeczne oraz zlikwidować potencjalne zagrożenie z ich strony. Należy bowiem pamiętać, że Wołosi nie byli jedynie pasterzami poszukującymi terenów wypasowych. Byli ludem ekspansywnym i skorym przemocy, a podróżując w znacznych grupach i nie uznając nad sobą żadnej władzy zwierzchniej stanowili realne zagrożenie. Znane są przypadki ataków rabunkowych, nawet napadów na miasta czy innych przykładów zachowań, które dziś określilibyśmy mianem bandyckich. Pojawienie się Wołochów jest też uważane za jedną z przyczyn powstania wyjątkowego zjawiska społecznego, jakim jest zbójnictwo (patrz artykuł „O zbójnictwie i ochotnickich zbójnikach”).

Jest więc zrozumiałe, że kancelaria królewska starała się wykorzystać fakt pojawienia się wołoskich przybyszów. Starostwo czorsztyńskie było wówczas strategicznie ważnym terenem przygranicznym, rywalizującym z postępującą od południa akcją kolonizacyjną królów węgierskich. Dodatkowo znajdowały się tutaj rozległe obszary, nienadające się pod osadnictwo rolne, które dzięki umiejętnościom Wołochów mogły być ekonomicznie wykorzystane. Dzięki oddaniu przybyszom terenów pod wypas za jednym zamachem likwidowano zagrożenie płynące ze strony wojowniczych przybyszów oraz wzmacniano potencjał gospodarczo-militarny ważnych dla Królestwa terenów przygranicznych.

Wołosi na szeroką skalę wypalali lasy i karczowali lasy pod tereny wypasowe na grzbietach, a także w otoczeniu głównych dolin. To wówczas właśnie powstałą zapewne nazwa „Gorce”. Masowe wypalania sprawiały wrażenie że w górach płonie, czyli po staropolsku „gorze”.

Stąd istnienie rozległego obszaru pustki osadniczej nad rzeką Ochotnica skłoniło kancelarię królewską do osadzenia w tym miejscu grupy Wołochów. Prócz przesłanek ekonomicznych u podstaw tej decyzji leżały względy strategiczne, dlatego główną powinnością pierwszych osadników miało być niesienie pomocy wojskowej zamkowi czorsztyńskiemu. Decyzja zapadła i w 1413 roku przybyła ośmioosobowa grupa Wołochów z Dawidem Wołochem na czele, a w 1416 roku wieś otrzymała dokument lokacyjny na prawie wołoskim. Zastanawiające jest, że od przybycia pierwszych Wołochów do wystawienia dokumentu lokacyjnego upłynęły jedynie 3 lata. Najprawdopodobniej Wołosi zostali osadzeni nie w dziewiczym terenie, lecz w miejscu na którym istniała już wcześniej zorganizowana osada. Dokumenty źródłowe wspominają, że najstarsza Ochotnica dzieliła się na dwie części – być może polską i wołoską.

Przybycie Wołoskich pasterzy wywarło istotny wpływ na charakter ochotnicy, jej rozwój, gospodarkę i kulturę, przyczyniając się do przekształcenia przyrody i krajobrazu zarówno samej Ochotnicy, jak i całych Gorców. Szybko stała się Ochotnica jednym z głównych rejonów koncentracji osadnictwa wołoskiego. Ślady wołoskie są widoczne do dziś. Pozostały zwłaszcza w nazwach szczytów górskich i tutejszych miejsc, widoczne są też w języku mieszkańców – gwara ochotnicka posiada pewne wyjątkowe cechy odróżniające ją od dialektów ościennych. W szczególności jednak wspomnienie o Wołochach żyje w ludzkich twarzach, spogląda ciemnymi oczami znad grzywy czarnych włosów ochotnickich górali. To nie jest słowiański typ urody – to żywi potomkowie tamtych Wołochów, którzy na czele swych trzód przybyli tu przed wiekami.

Gospodarka Wołoska

Podstawą gospodarki Wołochów była hodowla. Byli oni bowiem przede wszystkim pasterzami, wędrującymi ze swymi stadami bydła, owiec i kóz tam, gdzie w danej porze roku mogli znaleźć paszę. Lato spędzali w górach, zaś na okres zimowy schodzili w doliny, gdzie dzięki łagodniejszemu klimatowi byli w stanie wyżywić swe stada.

Pierwsze osady wołoskie, w których pasterstwo był jedynym zajęciem mieszkańców, nie miały żadnego zorganizowanego charakteru. Wołosi wypasali swoje stada na łąkach, zapuszczonych ugorach i w lasach. Ludność nie była przywiązana do miejsca, zatem a charakter pierwszych osad wołoskich musiał być bardzo prymitywny, niepodlegający żadnemu bardziej stałemu kształtowi, ani też wymiarowi. Ogólny poziom gospodarczy Wołochów musiał się wówczas znajdować na niskim stopniu rozwoju, jak również ich ustrój społeczny. Wołosi gospodarowali na spółkach czyli dworzyszczach. One też były podstawowymi jednostkami gospodarczymi Wołochów i od nich rozwijała się osada wołoska. Dworzyszcza to pojedyncze domostwa, rozrzucone tu i tam po lasach lub łąkach nizinnych, czy też górskich połoninach niekrępowane jeszcze ziemią uprawną, ze względu na pasterski charakter osady. Sytuacja ta uległa zmianie po zetknięciu się Wołochów z rolniczą ludnością ruską. W efekcie pojawienie się kultury pasterskiej stanowiło bardzo istotny bodziec rozwojowy dla ruskich mieszkańców Karpat, którzy poprzez kulturową i etniczną asymilację z bałkańskimi pasterzami dali początek licznym plemionom Łemków, Bojków czy Hucułów. Ludność wołoska, która posuwając się na przełomie XIII i XIV wieku wzdłuż Karpat dotarła na ziemie polskie, była więc mocno naznaczona elementem ruskim – zarówno językowo jak i również etnicznie.

Bardzo szybko też osady wołoskie zmieniają swój charakter z typowo pasterskich na pastersko-rolnicze. Kolonizacja wołoska przypada na okres intensywnego rozwoju gospodarczego Polski oraz rosnącego zapotrzebowania i cen zboża.

Docierając na ziemie polskie Wołosi dysponowali już nie tylko nowym typem gospodarki hodowlanej wraz z jej nazewnictwem, ale całym zespołem kultury pastersko-rolnej. Do jej najbardziej charakterystyczne są nigdzie indziej nie spotykane elementy ubioru jak np. strój męski, składający się ze spodni i guni z folowanej wełny, kierpce – czyli obuwie noszone zarówno przez mężczyzn jak i kobiety, ozdoby metalowe w ubiorze męskim, ale również nazwy topograficzne i imiona własne oraz nazewnictwo związane z hodowlą i gospodarką pasterską.

Masowy napływ Wołochów, jak również nieznany dotychczas sposób gospodarowania nie pozostał niezauważony. Umiejętności przyniesione przez Wołochów umożliwiły zasiedlanie i eksploatację terenów górzystych, dotychczas ekonomicznie nieproduktywnych. Wołosi uzyskali prawo zakładania osad na odrębnym prawie, tzw. „ prawie wołoskim” odrębnym od powszechnie stosowanego prawa niemieckiego. Związane to było z profilem pasterskim gospodarki, bardziej odpowiadające gęsto zalesionym, górzystym terenom. Dlatego też często uzupełniano wieś rolniczą Wołochami lub osadzano Wołochów w opustoszałej wsi powstałej w XIII wieku na prawie niemieckim.

Do dnia dzisiejszego przetrwało niewiele źródeł pisanych, poświęconych i zasadom prawa wołoskiego. Z tego co się zachowało wiadomo, że na czele wsi stał kniaź – odpowiednik sołtysa we wsiach lokowanych na prawie niemieckim, lecz posiadający nieco większe uprawnienia. Kniaź, którego nie należy mylić z księciem, jako uposażenie otrzymywał 2,5 łana ziemi, 2 obszary wystarczające do wypasu 300 owiec, dochody z karczmy i młyna (jeśli je zbudował) i dodatkowo 1/6 czynszów w naturze należnych właścicielowi. Do jego obowiązków, prócz zapewnienia odpowiedniej liczby poddanych i zbierania podatków, należało też zbudowanie cerkwi. Nad grupą wsi należących do jednego właściciela czuwał wojewoda wołoski zwany krajnikiem. Ludność wołoska płaciła właścicielowi ziemskiego czynsz w naturze, a więc zupełnie inaczej niż w przypadku prawa niemieckiego. Oddawano panu po jednym wieprzu, serze wołoskim, popręgu, jednej owcy z każdej hodowanej dwudziestki i co dziesiątego wieprza „wypasanego na buczynie”. Dodatkowo po 2 jarząbki lub 2 kapłony na Wielkanoc, Zielone Święta i Boże Narodzenie, z ewentualną zamianą na 1 grosz od sztuki, oraz miód z barci. Każdy we wsi wołoskiej miał obowiązek odrabiać rocznie jeden dzień przy sianokosach i jeden przy żniwach. Jednak od końca średniowiecza można było zaobserwować tendencją upodabniania się wsi założonych na prawie wołoskim do wsi rolniczych na prawie niemieckim. Przejawiało się to przede wszystkim w rosnących obciążeniach pańszczyźnianych.

Domy budowane przez Wołochów miały charakterystyczną architekturę, a dominującym elementem odróżniającym je od domów budowanych we wsiach lokowanych na prawie polskim czy niemieckim, jest forma dachu. Różni się od nich swą stromością i krótkością linii wierzchołka dachu, przez co dach w profilu uzyskuje kształt ostrego stożka. Drugą cechą dachu domów wołoskich jest tworzenie okapu. Krokwie oparte są na belkach poziomych, silnie poza ścianę wysuniętych, tworząc dookoła domu występujący okap, zaszalowany od spodu deskami.

Nazwy i słowa pochodzenia wołoskiego występujące w Ochotnicy

Jednym z najbardziej widocznych śladów obecności Wołochów są nazwy. Przyniesiona przez Wołochów kultura pasterska obfitowała w przedmioty oraz czynności nieznane wśród rolniczej ludności polskiej i ruskiej, z którą zetknęli się po północnej stronie Karpat. Stąd nazwy te, często w formie zeslawizowanej, dotrwały do dziś.

Ze względu na swój wołoski rodowód gwara ochotnicka jest wyjątkowo nasycona wyrazami pochodzenia rumuńsko-ruskiego. Wiele z nich zachowało się tylko na terenie Ochotnicy i nie wstępuje w sąsiednich wsiach.

Wołoskiego pochodzenia są wszystkie praktycznie określenia gwarowe, wiążące się z gospodarką pasterską. Dotyczą one:

• Osób (baca, juhas, honielnik (patrz słowniczek poniżej)),
• Wyrobów pasterskich (bundz, bryndza, żętyca, ser klagany),
• Odzieży (gunia, kożuch),
• Przedmiotów niezbędnych do pracy (gieleta, ferula, pucierka),
• Zabudowań (koliba, szałas, koszar),
• Czynności (redyk, strąg).

Oprócz tego z języka wołoskiego pochodzi również nazewnictwo miejsc, szczególnie w górach, które ongi dziewicze były po raz pierwszy zagospodarowywane przez Wołochów. Trzeba jednak zauważyć, że przybyła do Ochotnicy  XV wieku ludność pasterska była już wołosko-ruska, stąd wiele nazw przyniesionych przez Wołochów ma ruskie korzenie. Warto zwrócić uwagę, że oryginalnego, wołoskiego pochodzenia są nazwy szczytów górskich, wyżej położonych łąk oraz czynności i przedmiotów związanych z pasterstwem. Natomiast ruskie brzmienie pojawia sie w nazwach roli (od ich pierwotnych właścicieli), niżej położonych miejsc oraz osiedli rolniczych. Odzwierciedla to charakter ludu, który dotarł w te tereny w XV wieku. Pasterze którzy pojawili się na tym terenie w XV wieku zdążyli już zmieszać się z rolniczą ludnością ruską, zamieszkującą tereny wschodnich Karpat. Stąd obfitość nazw ruskiego pochodzenia na terenach objętych kolonizacją wołoską.

Wołoskie pochodzenie mają następujące nazwy i określenia, znane z terenu Ochotnicy:

• Baca od „baciu” – zwierzchnik pasterzy na hali, odpowiedzialny za organizację wypasu. Pełnił też funkcję znachora i czarownika. Baca był jedną z najbardziej szanowanych osób w społeczności pasterskiej,
• Buba – mała krowa, cielę,
• Bryndza i bundz oba pochodzą od „brinze” – ser wołoski.
• Certeż, Czerteż od „certez” jasny, czysty, prześwietlony”, pochodzi od ruskiego „чертеж” -wypalony,
• Ferula – rodzaj dużego mieszadła – mątewki służącej do rozdrabniania sera,
• Gieleta od „galeata” – duże drewniane naczynie do dojenia owiec,
• Grapa od „grapa” – dół, dziura,
• Groń, Gronik od „grui” – wzgórek, szczyt kopulaste wzgórze,
• Harnaś od „harny” – ładny, piękny. Harnasiem w gwarze podhalańskiej określa się herszta zbójnickiego,
• Honielnik – pomocnik pasterzy, najczęściej młody chłopiec nie będący jeszcze juhasem,
• Hurda – tłusta żętyca zbierającego się na wierzchu kotła podczas podgrzewania żętycy. Z hurdy wyrabia się masło owcze. Do niedawna hurda była główną strawą pasterzy,
• Kiczora od „chica” – włosy, zarost, „chicera” to zarośnięta góra. Nazwa ta jest bardzo popularna w Karpatach od Siedmiogrodu aż po morawską Wołoszczyznę,
• Klag od „chiag”, „clag” – podpuszczka do sera z żołądka cielęcego (z tej nazwy wywodzi się rodzaj sera – „ser klagany”,
• Kociuba od ruskiego „koczuba” –  pogrzebacz,
• Kocoń, Kocina, Kacina od „cocin” – zagroda dla bydła,
• Koliba, koleba od „coliba” – chata. Koleba lub koliba oznacza u górali położony w górach budynek mieszkalny lub mieszkalno-gospodarczy, przeznaczony dla pasterzy owiec,
• Kotarnia od ”hotar” – gra­nica posiadłości, znak graniczny.
• Kotelnica od ”kocić”, czyli miejsce gdzie owce rodziły jagnięta. Możliwe jest też pochodzenie od nazwy ”hotar” – gra­nica posiadłości, znak graniczny. Kotelnica leży bowiem w miejscu w którym zbiegają się granice trzech wsi – Ochotnicy, Szlembarku i Huby,
• Kornuta – rogata owca,
• Koszar, Koszary, Kosarzyska od „coşar” – stodoła, obora. W gwarze podhalańskiej koszar oznacza przenośną zagrodę dla owiec,
• Magura, Magurki od „măgura” – wolno stojący lub wyraźnie wyodrębniony masyw górski,
• Maniowy (wieś) od „Manea” – łacińskie imię żeńskie,
• Miererzysko od  „mieredzać” – przeżuwać. Nazwy takie nadawano niewielkim, zacienionym polankom na których odpoczywały stada w upalne dnie,
• Młaka, młaki od „mlaca” – mokry. W gwarze podhalańskiej młaka to bagno,
• Mraźnica, Mraźnice – zagroda dla owiec zbudowana z drzew iglastych,
• Muszyna, Muszyny od „muschi” – mech,
• Przysłop od „prislop, prislopul” – przełęcz lub płytkie wysokogórskie sio­dło. Termin o prasłowiańskim pochodzeniu rozpowszechniony przez Wołochów na terenach ich kolonizacji, choć występuje również przed ich pojawieniem się,
• Redyk od „redyk” – gromadny wypęd owiec na odległe hale, a także ich powrót na zimę w doliny,
• Runek od „runc” – polana wypasowa,
• Solnisko – nazwa miejsc, na których wykładano sól dla stad owiec, kóz lub bydła. Były to najczęściej małe polanki na skraju lasu lub tereny podmokłe. Sól wykładano w bryłach lub mielono i wysypywano na kamienie,
• Szałas (sałasz) od „sălaş” – mieszkanie, siedziba, schronisko,
• Strąga od „strungd”, „sztrunge” – część zagrody dla owiec, oddzialona od reszty i wykorzystywana przy dojeniu. Określenie „strąg” w gwarze podhalańskiej oznacza też spędzanie owiec na udój,
• Watra – prastary wyraz, prawdopobnie pochodzi od awestyjskiego określenia „star” lub indyjskego „athari” – oba oznaczają ogień,
• Wydziorek (nazwa źródła) od „izvor” – źródło,
• Żętyca (lub żentyca) od „żintice” – rodzaj pożywnego, płynnego sera, zbierającego się na wierzchu podczas podgrzewania serwatki pozostałej po wytrąceniu bundzu.

Z kolonizacją Wołoską należy też wiązać nazwy wielu ochotnickich osiedli. Część z nich posiada wyraźne ruskie brzmienie:

• Chryczyki (osiedle oraz nazwisko) od „Hryć” – Grześ, zdrobnienie imienia „Hryhory” – Grzegorz,
• Iwanki (osiedle) od „Iwan” – Jan, imię męskie,
• Jurkowski potok od „Jurko” – Jerzy, imię męskie,
• Posadowskie (osiedle) od „Posad” – osada,
• Rusnaki (osiedle) od słowa od „Rusnak” – gwarowego określenia Rusinów,
• Skrodne (osiedle) od  „Skorodne” – miejsce położone nieopodal, w pobliżu,
• Ustrzyk, od „Ustrik” – rozstaje dróg, skrzyżowanie.

Ponadto wiele nazw polan i roli w Ochotnicy zachowało nazwę wywodzącą się od ruskich imion ich pierwszych właścieli, np. Borysówka, Chryczykowa, Fedorowa, Fiedrówka, Forendowa, Jachymowa, Leszkowa, i inne.